Yazar

Prof. Dr. Güner GÜRSOY

 

 

Ocak 2019

 

Gerçek Zamanlı Veriye Dayalı Akıllı Sistemler

 

Teknolojideki üssel olarak artan gelişim; yönetsel uygulamalarını, iş modellerini ve ürün çeşitlerini doğrudan etkilemektedir. Özellikle 4’üncü Sanayi Devrimi altında kategorize edilen yeni ve yıkıcı teknolojilere ait akıllı uygulamaların artışı dikkat çekmektedir. Akıllı teknolojiler algılayabilen, algılamalara göre yeni faaliyetleri başlatabilen ve öğrenebilen teknolojiler olarak tanımlanabilir. Yapay zeka, büyük veri, cobot, akıllı kontratlar, blockchain, artırılmış gerçeklik ve nesnelerin interneti gibi yeni teknolojiler bu kategori içinde listelenebilir.

Bu yazımda ağırlıklı olarak akıllı sistemler içerisinde özel bir yeri olan “veriye dayalı karar destek” sistemlerindeki değişime ve profesyonel hayatımıza yansımalarına değineceğim. Yakın geçmişimize kadar, veriye dayalı analitik teknikleri öğretirken ve kullanırken, ağırlıklı olarak tarihi verilerden istifade ederdik. İş dünyasının iş yapma hızı nispeten günümüze göre geçmişte daha yavaş olduğu için, verinin bilgiye dönüşmedeki bu gecikme kararlarımızı çok da olumsuz etkilemiyordu.

Dijitalleşme sürecine paralel olarak büyük veri konsepti ile tanıştığımız günden beri, geçmişte veri yetersizliğinden yakınan profesyonellerin, büyük veriyi kullanarak doğru bilgiye yeteri kadar çabuk ulaşmadıklarına ilişkin serzenişlerine tanık olmaktayız. Akıllı sistemler için dijitalleşme bir ön koşul olmakla birlikte tek başına yeterli değildir. Mevcut durum buyken bir de 5G ve Nesnelerin Interneti (IoT) gibi teknolojilerin tam olarak uygulamaya geçmesiyle, veri havuzlarımızda kapasitelerde yetersizlikler artacaktır. Bu noktada büyük verinin kullanım şekli sorgulanırken, aynı zamanda da gittikçe daha da büyüyen büyük verinin profesyonel yönetim süreçlerinde kullanımı tartışmaya açılmıştır.

Burada yeni bir yaklaşım olarak, verinin “eskimeden” gerçek zamanlı olarak analiz edilmesi bizlere geniş fırsatlar sunmaktadır. Gerçek zamanlı veriden elde edeceğimiz bilgiler, sistemlerin daha akıllı, çevik ve proaktif olmasını sağlayabilmektedir. Alibaba’nın bekarlar gününde ilk 85 saniye içinde 1 milyar dolarlık, ilk saatinde 10 milyar dolarlık ve 24 saat içinde de 30,8 milyar dolarlık satış yaptığını düşünürsek, veriyi gerçek zamanlı olarak analiz ederek, anında kararlar alabilmenin önemi çok daha iyi anlaşılabilecektir.

Gerçek zamanlı veri analiz uygulamaları bünyesinde bulunan “dinleyiciler” ile sistemlerin kaslarına sinir uçları bağlanmakta ve büyük yapıların eş zamanlı kontrol edilebilmesi mümkün olabilmektedir. Özellikle KPI’lar ile sistemlerin eş zamanlı performansları ve bunlardaki sapmalar takip edilebilirken, aynı zamanda da proaktif risk yönetimi yetkinliği de kazanılabilmektedir. Sürekli olarak sistem parametrelerinin takip edilebilmesinin yanı sıra önceden oluşturulacak senaryolara göre sistemin raporlar, uyarılar ve daha da önemlisi anında otonom kararların hayata geçirilebilmesinin önü açılmaktadır. Sistem kasları içerisine entegre edilecek hiyerarşik uyarı mekanizmaları sayesinde, yönetsel krizlerin önüne geçilebilirken aynı zamanda da bu veriler kullanılarak sistem analizi ve sistem geliştirme çalışmaları daha gerçekçi yürütülebilmektedir.

Satış noktalarından eş zamanlı olarak gerçek satış durumlarını ürün ve fiyat kırılımı ile takip ederek talepteki hassasiyeti anlık algılayabilme ve buna ilişkin dinamik fiyatlama ve promosyon yönetim stratejilerini otonom hale getirebilmenin gücünü satış gelirlerindeki artış ile görebilmek günümüzde mümkündür. Diğer taraftan talepteki esnekliğe göre dinamik ürün yönetim süreçleri tasarlanabilir ve satınalma, üretim ve stok yönetim kararlarının da dinamik ve daha etkin bir şekilde eş zamanlı alınabilmesi temin edilebilir. Tedarik zinciri yönetim süreç ve safhaları da gerçek zamanlı veri analiz yeteneği ile takip edilebilir ve lojistik, stok yönetimi ve tedarikçi performanslarının takibi gibi senaryolar ile müşteri memnuniyeti arttırılabilir.

Bir şirket veya kurumun verisine sahip olabilmesi onu depolamasıyla değil kullanarak daha etkin kararlar üretebilmesine bağlıdır. Bu nedenle gerçek zamanlı verinin eş zamanlı olarak senaryo bazlı analiz edilebilmesi ve buna bağlı stratejilerin anında oluşturularak hayata geçirilebilmesi sistemleri akıllı yapacaktır. Akıllı sistemlerin sahip olacağı rekabet güçleri de sürdürülebilir ekonomik büyümenin temel ivmesi olacaktır.

Veriye dayalı karar destek sistemlerinin hayata geçirilmesi iş zekası uygulamalarının ötesinde faydalar sağlayacaktır. Sistemlerin daha da akıllanmakta olduğu günümüzde, kararlarımızın da daha akıllı olabilmesi için verilerimize hakim olabilmeli ve verinin işaret ettiği noktalarda yaratıcı çözümler üretebilmeliyiz.